Projekt “Czystka gatunkowa. Polityczny wymiar tępienia szczurów w Polsce po 1945 roku” realizowany jest na Wydziale Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego z grantu Preludium Narodowego Centrum Nauki.
W moich badaniach akcje zwalczania szczurów traktuję jak soczewkę, przez którą przyglądam się językowi polskiej debaty publicznej po 1945 roku. Towarzyszy mi przekonanie, że namysł nad relacjami między człowiekiem a środowiskiem może dostarczyć cennej wiedzy o dominującej w danej epoce retoryce i propagandzie politycznej, a także o strategiach społeczno-politycznego piętnowania oraz wykluczania.
Interesują mnie zwłaszcza trzy kwestie. Po pierwsze, analizuję, jak działa mechanizm budowania niechęci do niepożądanych jednostek. W czasach stalinowskich, kiedy przeprowadzana była największa w historii Polski akcja zwalczania szczurów, ich przedstawienia uderzająco przypominały bowiem sposób, w jak ukazywano wrogów politycznych. Drugim celem pracy jest analiza języka modernizacji w powojennej Polsce. Jako potencjalne źródło chorób zakaźnych i „złodziej” plonów szczur doskonale ucieleśniał problemy i wyzwania, z jakimi musiano zmagać się w procesie odbudowy zdewastowanego po wojnie kraju. Język, w jaki mówiono o „szczurzym” problemie, może rzucić nowe światło na procesy zmian społecznych, jakie zaszły wtedy w Polsce, zwłaszcza w obszarze promocji zdrowia i higieny. Po trzecie natomiast, badam jak zmienił się sposób mówienia o tępieniu szczurów po 1989 roku, kiedy zaczęły dominować hasła efektywności, zysku i aspiracji do sanitarnych i estetycznych standardów Unii Europejskiej. Próbuję odpowiedzieć na pytanie, w jakim stopniu ta nowa, kapitalistyczna retoryka wpłynęła na sposób mówienia o zagrożeniach sanitarno-środowiskowych, a tym samym – jak zmienił się język debaty publicznej w tym okresie.
W projekcie badam teksty oraz materiały wizualne związane w akcjami tępienia szczurów po 1945 roku: plakaty, ulotki, odezwy, dokumenty, literaturę fachową, broszury dla brygad deratyzacyjnych i filmy instruktażowe, a w przypadku czasów najnowszych także prezentacje szkoleniowe i strony internetowe. Przeprowadzam również rozmowy z pracownikami i właścicielami firm deratyzacyjnych sprawdzając, w jaki sposób mówią o swojej pracy i jakimi argumentami przekonują o jej słuszności. Analizuję również ekspozycję Muzeum DDD, a także kroniki filmowe, filmy dokumentalne i szkoleniowe związane z problemami deratyzacji.
Kwestie poruszane na tej stronie rozwijam w następujących publikacjach:
- “Płatni mordercy”? Dyskurs budowania tożsamości zawodowej wśród pracowników deratyzacji, „Przegląd Socjologii Jakościowej” XVI(4) 2020
- Four-legged Terror or Ultimate New Yorker? Urban Rat Videos and Their Media Reception, „Society & Animals” (w redakcji)
- Retoryka deratyzacji w PRL. Od czystki etnicznej i politycznej do czystki gatunkowej, „Teksty Drugie”, 2/2018, 120-137.
- Follow the rat. From Necropolitics to a Theory of Interspecies Cohabitation, „Journal for Critical Animal Studies”, 5(3), 2018, 4-25.
- Kanał jako to, co wyparte. Szczur wobec binarnej logiki nowoczesności, „Magazyn Antropologiczno-społeczno-kulturowy Maska”, nr 34/2017, 103-111.
- Prevention or poisoning? Dilemmas in Urban Rats Control, „Arcadia: Exploration, Environmental History”, 24/2017
- Podążaj za szczurem. Od nekropolityki do teorii międzygatunkowej kohabitacji, „Praktyka Teoretyczna”, nr 1/2017, 305-323.
Projekt „Czystka gatunkowa. Polityczny wymiar tępienia szczurów po 1945 roku” został sfinansowany przez Narodowe Centrum Nauki w ramach konkursu Preludium, na podstawie wniosku 2017/27/N/HS3/00013.